စီးပြားေရးမဟာဗ်ဴဟာ
********************
လူငယ္အေတာ္မ်ားမ်ား စီးပြားေရးလုပ္ကိုင္ၾကေပမယ္႔ မဟာဗ်ဴဟာနဲ႔ အလုပ္လုပ္ေလ့ရွိတာ မေတြ႔ ရဘူး၊ မဟာဗ်ဴဟာ-ဟာ ေနရာတိုင္းမွာ ရွိသင့္ပါတယ္၊ လူ႔ဘဝဟာ အခ်ိန္အကန္႔အသတ္ေတြ ရွိေနတယ္၊ ဘာ အလုပ္္မွမလုပ္ခင္ ေသေသခ်ာခ်ာစဥ္းစားသူနဲ႔ စိတ္ခံစားမႈကုိ ဦးစားေပးၿပီး လုပ္ကိုင္ၾကသူႏွစ္ဦးၾကားမွာ ႀကီးမားတဲ့အကြာအျခားနဲ႔ ေအာင္ျမင္မႈေတြ မတူညီၾကတာ ေတြ႔ရပါလိ္မ့္မယ္၊ တခ်ိဳ႔ေတြ အလုပ္ခဏခဏ ေျပာင္းၿပီး၊ ေနာက္ဆံုးအရြယ္လြန္တဲ့အထိ ဘာမွျဖစ္မလာၾကတာေတြကို ပတ္ဝန္းက်င္မွာ အမ်ားႀကီး ေတြ႔ႏုိင္ပါ တယ္၊ မဟာဗ်ဴဟာမဲ့လုိ႔ျဖစ္ပါတယ္၊ ဦးဆံုး အေျခခံအေနနဲ႔ စဥ္းစားသင့္တယ္၊
.
Wisdom is knowing "what to do"?
**************************************
လုပ္ငန္းေရြးခ်ယ္မႈ ျဖစ္ပါတယ္၊ ဘယ္လုပ္ငန္းမ်ိဳးကို လုပ္မလဲဆိုတာ ေမးခြန္းျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္၊ တစ္ခါတေလ ကိုယ္ရခဲ့တဲ့ဘြဲ႔နဲ႕ ဆက္စပ္တဲ့အလုပ္မ်ိဳးကို လုပ္တတ္ရသလို၊ တစ္ခါတေလ အဆက္အစပ္မရွိတဲ့ အလုပ္ေတြကို လုပ္ေနၾကတာလည္း ေတြ႔ရပါလိမ့္မယ္၊ စာေရးသူရဲ႕ မူလဘြဲ႔က ဗိသုကာပါ၊ ဗိသုကာပညာရပ္နဲ႔ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႔လုပ္ကိုင္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ မရွိေသးဘူးလို႔ သံုးသပ္မိတာနဲ႔ စီးပြားေရး ဘက္ကို လုပ္ငန္းေျပာင္းလုိက္ပါတယ္၊ တခ်ိဳ႔က်ေတာ့လည္း ကိုယ္အထူးျပဳယူခဲ့တဲ့ ပညာရပ္အေပၚမွာ ေပ်ာ္ေမြ႔ ၿပီး အဲဒီ ပညာရပ္နဲ႔ပဲ ဘဝကို တည္ေဆာက္သြားမယ္ဆိုတဲ့သူမ်ိဳးက်ေတာ့ တစ္မ်ိဳးေပါ့၊ တခ်ိဳ႔ၾကေတာ့လည္း တုိးတက္ ခ်င္တယ္၊ တုိးတက္ၿပီးမွ ကိုယ္ဝါသနာပါရာကို လုပ္မယ္ဆိုတဲ့ လူမ်ိဳးက်ေတာ့လည္း တစ္မ်ိဳး စဥ္းစားၾကရပါ တယ္၊
ကုိယ့္ဘဝကို တစ္စံုတစ္ရာတိုးတက္ေစမယ္႔ အလုပ္မ်ိဳးကို ေရြးခ်ယ္ႏုိ္င္တာက အားလံုးထဲမွာ အေျခခံ က်က် အေရးအႀကီးဆံုး ျဖစ္ပါတယ္၊ 1970s ကာလေတြမွာ စာအုပ္ထုတ္ေဝေရးကို ဝါသနာအရ လုပ္ခဲ့ဖူးပါ တယ္၊ ၁၉၉၁-မွာ အၿငိမ္းစားယူၿပီး စီးပြားေရးလုပ္တယ္၊ စာေရးျခင္း၊ စာအုပ္ထုတ္ေဝျခင္းကို ဦးစားေပး မလုပ္ႏုိင္ခဲ့ေသးပါဘူး၊ စီးပြားေရးဘက္မွာ ေကာင္းေကာင္းအေျခက်ေတာ႔မွ ၁၉၉၃-ေလာက္ မွာ “ေဈးကြက္စီးပြားေရးဂ်ာနယ္” နဲ႔ “ေရႊစည္းစိမ္”မဂၢဇင္းစာေစာင္ကို ထုတ္ခဲ့တယ္၊ ၁၉၉၇-က်ေတာ့မွ တစ္ေက်ာ့ျပန္ စာေတြကို ဆက္တိုက္ ေရးသားႏုိင္ခဲ့ရပါတယ္၊
ဆိုရရင္ … ဘဝမွာ လုပ္သင့္တာတစ္ခု၊ လုပ္ခ်င္တာက တစ္ခုပါ၊ တစ္ထပ္တည္းက်ႏုိင္သလုိ တစ္ထပ္ တည္းမက်တဲ့ အေရအတြက္က ပိုပါလိမ့္မယ္၊ တစ္ထပ္တည္းမက်ခဲ့ရင္ေတာ့ … လုပ္သင့္တဲ့အလုပ္ကို ဆံုးျဖတ္ ၿပီးလုပ္ရပါမယ္၊
.
Skill is knowing "how to do"
*******************************
လုပ္ငန္းေရြးခ်ယ္ၿပီးၿပီဆုိရင္ေတာ့ အဲဒီလုပ္ငန္းကို ဘယ္လိုေအာင္ျမင္ေအာင္ လုပ္ရမယ္ဆိုတဲ့ အတတ္ပညာပိုုင္း ပါလာျပန္ပါၿပီ၊ ကြ်မ္းက်င္မႈပိုင္း ဆိုပါေတာ့၊ အဲဒီမွာ စီမံခန္႔ခြဲမႈပညာကို ေမ့ထားလုိ႔ မရေတာ့ ပါဘူး၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈပညာဘြဲ႔မရရင္ေတာင္မွ စီမံခန္႔ခြဲမႈပညာ တတ္ကြ်မ္းက်င္သူေတြကို ေခၚယူ အသံုးျပဳသင့္တယ္၊ ကိုယ္ကို္ယ္တုိင္ကလည္း အေျခခံ သေဘာတရားေတြကို တတ္ထားသင့္တယ္။ စီမံခန္႔ခြဲမႈပညာဟာ လုပ္ငန္း တစ္ခု ေအာင္ျမင္ျခင္းရဲ႔အသက္လည္း ျဖစ္ပါတယ္၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈပညာမွာ ေျပာစမွတ္ေလးတစ္ခု ရွိပါတယ္၊
“ကြ်န္ေတာ္တို႔ တစ္ဝက္ေလာက္ပဲ နားေထာင္ၾကတယ္၊ တစ္စိတ္ေလာက္ပဲ နားလည္ၿပီး၊ ဘာမွ မေတြးေခၚၾကဘူး၊ ဒါေပမဲ႔ ႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္ ေျပာတာကိုေတာ့ ႏွစ္ဆလုပ္တတ္ၾကတယ္”
သုေတသနတခုကလူ႔သဘာဝအေပၚေတြ႔ရွိခ်က္တခုပါ။ လုပ္ငန္းေအာင္ျမင္ခ်င္ရင္၊ ေသေသခ်ာခ်ာ နားေထာင္ရပါတယ္၊ နားေထာင္ၿပီးသမွ်ကိုလည္း အားလံုးနားလည္ေအာင္ ႀကိဳးစားရပါတယ္၊ အဲသလိုမဟုတ္ရင္ ]စားပြဲေပၚကအမိန္႔ေပး} ေနတဲ့ပံုစံမ်ိဳး ျဖစ္သြားပါလိမ့္မယ္၊
အေျခခံသေဘာတရား
**********************
စီမံခန္႔ခြဲမႈမွာ Henry Mitzberg ကိုဆိုရင္ လူတိုင္းသိၾကတယ္၊ သူက စီးပြားေရးမဟာဗ်ဴဟာမွာ ပါဝင္သင္တဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြကို ထုတ္ေဖာ္ခ့ဲသူပါ၊
Plan - အစီအစဥ္တက် ေဆာင္ရြက္မႈဟာ အေရးႀကီးပါတယ္၊
Ploy - အစီအစဥ္ကို အေသအခ်ာျဖန္႔ခြဲမႈ
Pattern - အဆင္၊ ဘယ္လိုပံုစံမ်ိဳးနဲ႔ ေဆာင္ရြက္မယ္ ဆိုတာမ်ိဳးပါ၊
Position - ကိုယ့္မဟာဗ်ဴဟာရဲ႕အေနအထား
Perspective - ၿခံဳငံုရႈျမင္မႈ
.
လုပ္ငန္းတစ္ခုလုပ္ကိုင္ေတာ့မယ္ဆိုရင္…
***************************************
Type of Business ဆိုတဲ့ ဘယ္လုိစီးပြားေရးမ်ိဳးကို လုပ္ကိုင္မလဲဆိုတာ ဦးဆံုး ဆံုးျဖတ္ရပါလိမ့္ မယ္၊ အနည္းဆံုးေတာ့ ကုန္သြယ္ေရးလား၊ ထုတ္လုပ္ေရးလား၊ ဝန္ေဆာင္မႈလားဆိုတဲ့ အဓိက အုပ္စုပါ လုပ္ငန္းမ်ိဳးကို ေရြးခ်ယ္မႈပါ၊ ကုန္သြယ္ေရးအုပ္စုပါ လုပ္ငန္းမွာေတာင္ ပဲ-ေျပာင္း-ႏွမ္း ကုန္သြယ္မႈနဲ႔ အထည္အလိပ္ ကုန္သြယ္မႈ၊ လွ်ပ္စစ္အီလက္ထေရာနစ္ပစၥည္းမ်ား ကုန္သြယ္မႈ မတူညီၾကပါဘူး၊
ေနာက္-ထပ္ဆင့္စဥ္းစားရမွာက Business Model ဆုိတဲ့ ဘယ္လိုလုပ္ငန္းကို ေအာင္ျမင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္မလဲဆိုတဲ့ ေရြးခ်ယ္မႈပါ၊ အဲဒီ Business Model ကို Strategic Plan လုိ႔လည္း သံုးႏႈန္းၾကပါ တယ္၊ Simple Business Model မွာ
Value proposition
Revenue model
Production model
Delivery model ေတြဆိုၿပီး ရွိလာျပန္ပါတယ္၊
စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအားလံုးဟာ ေဖာက္သည္ေတြနဲ႔ အၿမဲဆက္စပ္ေနရတာမို႔ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြ ကိုလည္း စဥ္းစားရပါလိမ့္မယ္။
Customer needs (ေဖာက္သည္မ်ား၏လုိအပ္ခ်က္)
Competition (ယွဥ္ၿပိဳင္မႈ)
Technological change (နည္းပညာအေျပာင္းအလဲ)
Social change (လူမႈအေျပာင္းအလဲ)
Legal environment (ဥပေဒ၏ဝန္းက်င္)
Customer Segment
ေဖာက္သည္ဆုိရာမွာလည္း ၿခံဳငံုၾကည့္လုိ႔ မရတတ္ပါဘူး၊ ကိုယ့္ရဲ႔ထုတ္ကုန္ကုိ ဘယ္လုိေဖာက္သည္ ေတြအတြက္ ပစ္မွတ္ထားသလဲဆုိတာ ထပ္ၿပီးစဥ္းစားသင့့္ျပန္ပါတယ္၊
Mass market အမ်ားစုေဈးကြက္
Niche market သီးသန္႔ေဈးကြက္
Segmented ေဈးကြက္အပိုင္းလုိက္ (ဥပမာ - ဝင္ေငြ၊ အသက္အပိုင္းအျခား၊ က်ား/မ)
Diversified ျဖန္႔က်က္ေဈးကြက္
Multi Sided မ်က္ႏွာစာစံုေဈးကြက္
.
Value proposition
********************
တန္ဖိုးနဲ႔အက်ိဳးအျမတ္ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားၾကရတာ မွန္ေပမယ္႔ တစ္ခါတစ္ရံမွာ ေလာေလာဆယ္ လက္ထဲေရာက္လာတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ (tangible) နဲ႔ အလားအလာေကာင္းအတြက္ (Potentiality) ဆိုၿပီး ရွိလာတတ္ပါတယ္၊ အလြယ္ဆံုးဥပမာေျပာရရင္ … စားေသာက္ဆုိင္တစ္ဆုိင္ဟာ ညေနေငြသိမ္းၿပီးရင္ အက်ိဳး အျမတ္မ်ားမ်ားရယူသြားတဲ့ စားေသာက္ဆုိင္နဲ႔၊ တစ္ေန႔စာအက်ိဳးအျမတ္ကို နည္းနည္းယူၿပီး Chain ဆုိတဲ့ စားေသာက္ဆုိင္ခြဲမ်ားစြာ ဖြင့္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားမႈအကြာအျခားကို သတိထားမိၾကမွာပါ၊ တစ္ဆုိင္ခ်င္း အျမတ္ မွာနည္းေပမယ္႔ ဆိုင္အားလံုးေပါင္းလုိက္ရင္ အက်ိဳးအျမတ္ႀကီးႀကီးမားမား ျဖစ္လာပါတယ္၊ ၿပီးရင္ သူ႔ရဲ႕ ေက်ာ္ေစာမႈရွိလာတဲ့ ]နာမည္} ၊ }အမွတ္တံဆိပ္} က တန္ဖိုးအလိုလို ရွိလာပါတယ္၊ ကမၻာေက်ာ္ Coca Cola ရဲ႕ အမွတ္တံဆိပ္တစ္ခုတည္းရဲ႔ တန္ဖုိးကတင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဘီလီယံမ်ားစြာ တန္ဖိုးရွိေအာင္ ႏွစ္ေပါင္း မ်ားစြာ တည္ေဆာက္ခဲ့ရပါတယ္၊
.
Customer Relationship
**************************
ေဖာက္သည္ေတြနဲ႔ဆက္ဆံေရးဟာ အင္မတန္မွ အေရးႀကီးလွပါတယ္၊ ကြ်န္ေတာ္႔လုပ္ငန္းတစ္ခုမွာ CCTV တပ္ခဲ့တယ္၊ သံုးေလးလေလာက္အတြင္း ေကာင္းေကာင္းအလုပ္မလုပ္ေတာ့ တပ္ဆင္ေပးတဲ့ကုမၸဏီကို ေခၚတယ္၊ ေတာ္ရုံနဲ႔ ေရာက္မလာခဲ့ပါဘူး၊ ေရာက္လာျပန္ေတာ့လည္း ဘယ္အပုိင္းက ခ်ိဳ႔ယြင္းတာ၊ ဘယ္လုိျပန္ လုပ္ေပးမယ္ဆိုတာ တိတိက်က် မေျပာႏုိင္ပါဘူး၊ ဒါနဲ႔ပဲ ေနာက္ကုမၸဏီတစ္ခုနဲ႔ခ်ိတ္ၿပီး ပထမကုမၸဏီကို ေခါင္းထဲ က ထုတ္လုိက္ပါေတာ့တယ္၊
.
Key Resources
*****************
ကိုယ့္မွာရွိတဲ့ ရင္းျမစ္ေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ သိထားဖို႔ လုိပါလိမ့္ဦးမယ္၊ အၾကမ္းအားျဖင့္ေတာ့ …
Physical resource
Financial resource
Intellectual resource
Human resource
ဆုိၿပီး ခြဲျခားလုိ႔ရတယ္၊ ဘ႑ာေရးအေနနဲ႔ကေတာ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဘဏ္ေတြက ေငြေခ်းယူရင္ ရႏုိင္ ေပမယ့္ Intellectual resource ဆုိတဲ့ အသိပညာရပ္ဆိုင္ရာ ရင္းျမစ္က အေတာ္ အေရးႀကီးပါတယ္၊ ထိပ္ပုိင္းတာဝန္ရွိသူေတြဆီမွာ မရွိမျဖစ္ အရည္အခ်င္းပါ၊ လုပ္ငန္းတစ္ခုလံုးမွာေတာ့ သက္ဆုိင္ရာက႑ေတြကို တာဝန္ယူၾကတဲ့ Human resource ဆိုတဲ့ လူ႔အရင္းအျမစ္ေတြကိုယ္စီ လုိအပ္ၾကပါတယ္၊ ျမန္မာႏုိ္င္ငံမွာ ဒီေန႔ ေတြ႔ႀကံဳေနရတာက လူ႔အရင္းအျမစ္ က်ဆင္းေနျခင္းပါပဲ၊ ကိုယ္ယူလာၿပီးတဲ့ အတတ္ပညာကုိ လုပ္ငန္းခြင္မွာ အေသအခ်ာ အသံုးမခ်ႏုိင္တာေတြ ေတြ႔ေနရတယ္၊
လုပ္ငန္းခြင္ထဲကို စၿပီးဝင္ေရာက္ၿပီဆုိတာနဲ႔ ဝန္ထမ္းဘဝနဲ႔ပဲ တစ္သက္လံုးေနသြားမွာလား၊ တစ္ေန႔ေန႔တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ကိုယ္တုိင္လုပ္ငန္းရွင္ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားသြားမွာလားဆိုတဲ့ ေမးခြန္းမ်ိဳးကို ျပတ္ျပတ္သားသားသိဖို႔ လိုပါတယ္၊ လူရဲ႔႔သဘာဝအရ တိုးတက္မႈကို ရွာႀကံၾကတာေၾကာင့္ လူငယ္ေတြမွာ Entrepreneurship ဆိုတဲ့ စြန္႔ဦးတီထြင္စိတ္ဓာတ္ေတြ ရွိေနၾကဖို႔ လိုပါလိမ့္မယ္၊ အေမရိကန္ေတြ ဒီေန႔ ကမၻာ ႀကီးကို ဦးေဆာင္ႏုိ္င္တာဟာ တစ္ဦးခ်င္းမွာ စြန္႔ဦးတီထြင္စိတ္ဓာတ္ေတြ ရွိေနၾကၿပီး၊ စီးပြားေရးစီမံခန္႔ခြဲမႈ အတတ္ပညာကို ေကာင္းေကာင္းပုိင္ႏုိင္ၾကလို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္၊
ျမန္မာေတြဟာ ဗီဇအရ ထက္ျမက္ၾကပါတယ္၊ ဒါေပမဲ့ အေလ့အက်င့္ေကာင္းေတြ မရခဲ့ၾကဘူး၊ အခု ေခတ္သစ္မွာ လုပ္ခြင့္ကိုင္ခြင့္ေတြ ရလာခဲ့ၾကပါၿပီ၊ မိမိတို႔ရဲ႕ ငုတ္လွ်ိဳးေနတဲ့ဗီဇေတြကို ထုတ္ေဖာ္ၿပီး ေကာင္းတဲ့ ေနရာေတြမွာ မွန္မွန္ကန္ကန္ အသံုးျပဳႏုိင္ၾကဖုိ႔ လိုပါတယ္၊ သဘာဝသယံဇာတ ႂကြယ္ဝၿပီး၊ ပထဝီႏုိင္ငံေရးအရ လည္း အေလးသာတဲ့ႏုိင္ငံမွာ လူငယ္မ်ိဳးဆက္သစ္တေခတ္ေလာက္ တုိးတက္သြားရင္ ႏုိ္င္ငံအေနနဲ႔ သူမ်ားေတြ နဲ႔ ရင္ေဘာင္တန္းႏုိ္င္လိမ့္မယ္လုိ႔ ယံုၾကည္ပါတယ္၊
အေျခခံအက်ဆံုးကေတာ့ …
ဘာကိုလုပ္ရမလဲဆိုတာ သိျခင္း၊
ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲဆိုတာ သိျခင္းေတြပါပဲ။
ေနဇင္လတ္ ၆-၉-၂ဝ၁၅ (၁၆ဝ၁)